Meraviliose e multo necesse! Gratias Martijn
2008/7/27 Martijn Dekker <[log in to unmask]>:
> Car collisteros,
>
> Le participantes in gruppos de interlingua, specialmente novicios, retorna
> frequentemente a discuter e questionar le formas de parolas in interlingua.
> Tal discussiones me ha date le impression que le principios fundamental del
> derviation del vocabulario de interlingua non es multo ben comprendite.
>
> Pro isto, io vole discuter hic un del iste principios: le regularisation del
> formas prototypic del parolas de interlingua. (Prepara vos: isto ha devenite
> tote un discurso!)
>
> Nos totes sape que cata vocabulo de interlingua se basa in un singule parola
> original (frequentemente, ma non exclusivemente, del latino o del greco), e
> que le vocabulos assume formas prototypic.
>
> Le procedura general que IALA ha stipulate pro determinar iste prototypos
> es:
>
> (A) colliger le formas que le parola original ha assumite in le linguas de
> base (anglese, francese, espaniol, portugese, italiano, germano, russo);
>
> (B) reconstruer le disveloppamento etymologic del parola trans le historia,
> a partir del forma original;
>
> (C) preservar in le prototypo solmente le characteristicas del original que
> supervive in duo (2) o plus linguas de base.
>
> Iste procedura pro determinar le prototypos del parolas, le qual se explica
> in terminos plus complexe in le introduction al IED, ha essite appellate
> posteriormente le "regula de duo".
>
> Alora, como exercitio intellectual, io va tentar reconstruer, secundo iste
> procedura, le prototypo del parola que in latino classic es "integrus". In
> le linguas de base existe le sequente parolas que se disveloppava a partir
> de "integrus":
>
> [en] entire (= whole)
> [fr] entier
> [es] entero
> [pt] entero
> [it] intero
>
> In germano e russo, un herede directe de "integrus" non existe, ergo nos
> pote omitter iste duo linguas.
>
> Ben! Como se diveloppava iste formas a partir de "integrus", e quales es le
> characteristicas de iste disveloppamento que se preserva in duo o plus de
> liste linguas? Io tracia:
>
> (1) Le modification del "i" initial a un "e" es commun a en, fr, es, pt.
> Resultato intermediari: ENTEGRUS
>
> (2) Le perdita del "g" es commun a tote le quatro.
> Resultato intermediari: ENTERUS
>
> (3) Le modification del final "us" a "o" es commun a es, pt e it.
> Resultato intermediari: ENTERO
>
> (3a) Sed, attention, il ha un exception pro suffixos de adjectivos! Le "o"
> final significa le genere masculin, e post que interlingua non ha genere
> grammatic, nos lo "neutralisa" a un "e" final, secundo le modello del
> adjectivos que in le linguas de base es invariabile, como "grande".
>
> Prototypo final: ENTERE.
>
> Alora, es "entere" interlingua? Absolutemente non! Le parola de interlingua
> es: INTEGRE.
>
> Proque?
>
> Le explication se trova in un importante principio: le REGULARISATION! Le
> parolas de interlingua non es purmente prototypic: illos es prototypos
> regularisate.
>
> Regularisate, como?
>
> Como on repete frequentemente in le propaganda pro interlingua: "Non es
> necessari inventar un lingua international; illo ja existe latentemente in
> tote le linguas de Europa!"
>
> Iste existentia latente del lingua international se trova principalmente in
> PAROLAS DERIVATE de parolas simple. Le parolas hereditate del latino non se
> trova generalmente in formas simple, ma in derivatos de istes.
>
> Alora, que nos cerca, non solmente in le linguas de base ma in tote le
> linguas europee, un del formas derivate de "integrus": le parola que
> significa "qualitate de esser integre" (latino: "integritas").
>
> Un hora de recercas in internet (usante http://translate.google.com e
> http://websters-online-dictionary.com/ ) me ha date le sequente resultatos:
>
> ROMANIC
> [fr] entier; integrité
> [es] entero; integridad
> [pt] entero; integridade
> [it] intero; integrità
> [ca] enter; integritat
> [ro] întregi; integritate
>
> GERMANIC
> [en] entire; integrity
> [de] gesamt; Integrität
> [nl] geheel; integriteit
> [da,no,sv] hel; integritet
>
> SLAVIC
> [bg] ?; integritet (in scriptura cyrillic)
> [cz] ?; integrita
> [hr] cijeli; integriteta
> [pl] caly; integralnosci
> [...] ?
>
> Ben, iste parve recerca es multo incomplete e probabilemente ha errores, ma
> suffice pro demonstrar que "INTEGR-", le radice del latino "integrus", ha
> supervivite totalmente intacte in linguas de Europa integre!
>
> Tote iste linguas, includente le linguas romanic, ha imprestate le derivato
> "integritas" directemente del latino classic, modificante nihil que le
> suffixo.
>
> Pro multe vocabulos, le "regula de duo" suffice ben pro derivar un prototypo
> de interlingua, ma non in casos como iste.
>
> Considerante le grande diffusion de iste derivatos con le mesme radice
> uniforme, interlingua abandona le prototypo angloromanic ENTER- e opta pro
> usar le radice classic e international, INTEGR-.
>
> Le principio de preferer tal parolas "latente" si illos es plus uniforme e
> plus diffundite que le prototypos del linguas de base, resulta
> automaticamente in un regularisation del vocabulario de interlingua.
>
> Nota ben que nulle lingua national europee deriva regularmente su forma
> specific de "integritate" de su parola-radice. Solmente in interlingua,
> integre => integritate es completemente regular!
>
> Es iste regularitate que permitte le derivation facile de nove parolas, como
> le eminente Ingvar Stenström explica con grande claritate in su articulo
> "Formation de parolas in Interlingua":
> http://www.interlingua.nu/paginas/parolas.htm
>
> Toto isto demonstra que interlingua non es simplemente un lingua
> interromanic, ma es realmente le "latino moderne international e
> simplificate".
>
> Pro concluder, un parve exercitio:
>
> Il ha multe altere parolas in Interlingua que abandona le "regula de duo"
> proque existe radices plus international in derivatos. Un exemplo commun es
> "tempore" (in loco de "tempo") a causa de "temporal", "temporari" e
> "temporanee". Un altere exemplo es "altere" (in loco de "otre" o forsan
> "autre"), a causa de "alterar", "alternative", etc. Esque vos sape trovar
> plus?
>
> - Martijn, qui ha integremente finite su discurso :-)
--
cordialmente
Edo
--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html
|
