http://www.geocities.com/Athens/Delphi/2464/rlrmanifesto.html

Ecce un manifesto in Interlingua de IALA.
Il parla del lingua RLR secun Bob Petry.
Il es bassate in le Speedwords de Dutton.
si vos vole interessar vos in trovar le fonte
del original il esserea multo divertite saper.
Hic infra le nomine de Bernard Shaw appare
como autor ma qui lo traduceva a Interlingua
de IALA, non securmente nostre cognoscite
Bob Petry? Ille lo haberea scripto in su
variante de Interlingue/Occidental que ille
nun appella Auliprim.

Si alcun de vos in INTERLNG pote dicer
me qui lo traduceva io es multo interessate.
Gratias,
Jay B.



This site last updated 05-14-98
MANIFESTO de Rap Lin Rie / World Speedwords
"Le proposito de un Lingua Auxiliar International non es substituer linguas
national, ma provider pro cata pais un secunde lingua que designarea cata
objecto e idea separate per un appellation special international. Tal L.A.I.
supprimerea barrieras linguistic de communication parlate e scripte inter
tote le populos del ambe hemispherios.
Le question quanto al structura de un L.A.I. esseva investigate post le
grande Guerra per un committee special del Association Britannic pro le
Avantiamento del Scientia, e le committee livrava su reporto in 1921. Iste,
in summa, rejectava (a) linguas classic como latino e greco a causa de lor
difficultate; (b) linguas national como anglese, francese o espaniol perque
jelosia poterea surger e un avantage indebite esserea conferite al nation
cuje lingua esseva seligite.
Post considerar le materia ab tote le punctos de vista le committee
finalmente declarava: "Un lingua neutre inventate esserea melior."
Del 100 L.A.I.s que pote esser inspectate in le Sala de Lectura del Museo
Britannic, Esperanto ha fruite del major voga. On pote dicer que illo
responde a tote le exigentias de un L.A.I., e alcun annos retro le inventor
de Speedwords guastava multe tempore e moneta in effortios pro persuader le
publico britannic a adoptar lo.
Ma ultimatemente on debeva admitter que per alcun ration le grande massas
del publico remaneva apathic. Consequentemente, illes qui considerava un
secunde lingua como essential al comprehension mundial exercitava lor mentes
super si alcun nove avantages additional non poterea esser introducite que
haberea le effecto de attraher numeros multo major al studio de un lingua
auxiliar international.
In connexion a isto le processo de evolution relative a numerales haberea un
interesse special pro enthusiastas del L.A.I. Considera, alora, le tres
methodos de scriber o imprimer numeros:
Septe centos septanta septe mille septe centos septanta septe (71
characteres).
DCCLXXVII-DCCLXXVII (20 characteres, le longe barra multiplicante numerales
roman cento vices. Nota: io non pote designar le barra supra le prime
collection "DCCLXXVII").
777.777 (7 characteres).
Le economia effectuate per le tertie systema (arabic) de notation es patente
e, de facto, on pote dicer que le numerales arabic se ha infiltrate in le
scriptas de practicamente tote le linguas, non a causa de propaganda o de
accordos inter governamentos, ma perque su brevitate impressionante
attraheva primo le interesses commercial e plus tarde le personas in
general. Un characteristica interessante que illos revela es que a vices
illo que es parlate pote esser indicate per mer position, le position de un
cifre rendente non necessari reproducer characteres specific pro cata sono
pronunciate. Assi, le prime e le ultime 7s es exactemente le mesme in forma,
ma necuno ha incontrate qualcunque difficultate in recognoscer que in
Interlingua le prime 7 representa "septe centos mille" (sex syllabas e
cinque litteras). Le mesme principio naturalmente se applica al equivalentes
numeric parlate in le multe linguas occidental e oriental in le quales le
numeros arabic es ora usate.
Le brevitate quanto a su scriptura scribite e imprimite ha consequentemente
essite le principio directive in le construction de Speedwords, e le
invention assi inaugura un nove terreno in le campo del linguas
international. Un consequentia preciose de iste brevitate es que illo
permittera que naturales de tote le paises scribera duo vices plus rapido
que quando illes scribe usante lor proprie lingua. A causa de su sparnio in
costos de papiro e de material de impression, Speedwords tamben permittera
que libros e publicationes imprimite de tote sorta essera publicate con
minus que le medietate de lor costo actual, consequentemente rendente le
litteratura cultural, technic e scientific de tote le nationes accessibile
al capacitates de compra del juvenes per tote le mundo.
Malgrado que in le passato studentes de linguas estranier e international ha
confrontate le travalio ardue de memorizar circa 5.000 parolas-radices
estranier, le studentes de Speedwords necessitara apprender solmente 493.
Iste 493 radicales, in ultra, essera facilemente memorizate per le
habitantes de quatro del cinque continentes perque le majoritate de illos es
formas abbreviate de parolas con le quales illes ja es familiar. In ultra,
studentes del quinte continente (Asia) con experientia international non
trovara le memorization de solo 493 radicales aryan un travalio multo
difficile.
Ma, on pote questionar, como pote 250.000 parolas (le numero listate in le
Oxford English Dictionary) esser scripte e parlate per medio del uso de non
plus que 493 radicales? Le question es respondite assi:
(1) Le 26 litteras del alphabeto de Speedwords es usate isolatemente pro
denotar le 47 parolas le plus frequentemente parlate in qualcunque lingua.
Assi, le littera e denota 'es, esser', b es 'ma', c 'iste, isto', i 'in', j
'io, me', k 'ille, illo', l 'le', m 'con', n 'no, non', v 'vos', w 'nos',
etc.
Iste 47 radicales le plus usate, de accordo con le recercas statistic del
Professor Ernest Horn del Universitate de Iowa, S.U.A., constitue 50 de cata
100 parolas consecutive, e le majoritate del lectores qui se interessara in
verificar lor velocitate discoperira que illes pote scriber le 26 litteras
del alphabeto intra 7 ½ e 10 secundas, lo que significa que quando illes
essera versate in Speedwords illes essera capace de scriber 50 de cata 100
parolas consecutive a un velocitate de 150-200 parolas per minuta.
(2) Membros del Royal Air Force abbrevia 'intelligentia' a 'gen',
'operationes' a 'ops', etc., e le inventor de Speedwords ha adoptate le
mesme principio sensate. Assi, 'autoritate' es expressate per le radical de
3 litteras aut, 'amar' per am, 'electricitate' per el, 'efficientia' per ef,
'comprension' per sav, 'scriber' per ri, 'vita' per bi, 'stabilimento' per
ry, etc.
(3) Vinti suffixos unilitteral, cata un habente su function particular, da
un variation correspondente de significatos a qualcunque radical al qual
illos se attacha. Assi, -o addite a un consonante, o -x post un vocal,
reverte le senso del radical al qual illo es juncte. Per exemplo, am
significante 'amar', amo significa 'odiar', e fy significante 'causar', fyx
significa 'impedir'. Similemente con ad-addition, ado-subtraction;
as-ascender, aso-descender; ax-demandar, axo-responder; bel-belle,
belo-fede; du-duration, dux-cessation, etc.
De novo, -a addite a un radical Speedword transmitte un aspecto
disfavorabile al significato del radice, de maniera que vy-consiliar deveni
vya-adverter; haz-hasardo, haza-infortunate; sol-sol, sola-desolate;
oz-occurrentia, oza-accidente; ax-demandar, axa-exiger; ent-entrata,
enta-invasion, etc.
Le suffixo unilitteral -u, del altere latere, transmitte un aspecto
favorabile, como ax-demandar, axu-invitar; oz-occurentia, ozu-opportunitate;
haz-hasardo, hazu-fortunate; ib-possibile, ibu-probabile; vy-avisar,
vyu-recommendar; men-intellecto, menu-intelligentia; rap-rapide,
rapu-prompte; etc.
Un altere suffixo pote esser mentionate hic, a saper, -e, que ha un effecto
augmentative o intensive, p.ex. fe-felice, fee-delectate; am-amar,
ame-adorar; ax-demandar, axe-appellar; dem-nation, deme-imperio;
ef-efficientia, efe-habilitate; en-attention, ene-cura; fot-photographo,
fote-cinematographo; gu-bon, gue-optime; etc.
Le successive addition del 20 suffixos a cata un del 493 radicales rende
possibile expressar non minus que 493 x 20, i.e., 9.860 ideas differente sin
apprender un singule nove radice.
(4) In ultra, un enorme numero de ideas inedite es disponibilizate per
compositos de ideas ["Sound and Symbol in Chinese, del Prof. Karlgren, se
probava un obra de referentia inestimabile, e forniva le fonte de
inspiration pro le schema de Compositos de Ideas."] de qualcunque duo del
radicales original o del derivativos. Isto significa theoricamente que un
banda possibile de 493 x 20 x 493 x 20, o 97 milliones, de ideas differente
deveni facilemente exprimibile per medio del apprension de non plus que le
493 radicales de Speedwords e le 20 creative suffixos unilitteral.
Exemplos de compostos de idea es: rysan (stabilimento-salute) 'hospital',
rypos (stabilimento-posta) 'bureau de posta', rykap (stabilimento-capite)
'quartiero general', ryma (stabilimento-construer) 'fabrica', rytes
(stabilimento-experimento) 'laboratorio', rybu (stabilimento-libro)
'bibliotheca', liri (liquido-scriber) 'tinta', libi (liquido-vita)
'sanguine', tabri (tabula-scriber) 'scriptorio', rimem (scriber-rememorar)
'memorandum', riel (write-electricity) 'telegramma'.
Es instructive comparar le methodo logic del structura vocabular in
Speedwords con le natura arbitrari del morphologia anglese. Le parolas
anglese 'bead', 'beak', 'beam', 'bean', 'bear', 'beard', 'beast', 'beat' e
'beauty' se initia totes con le mesme tres litteras; nonobstante illos
representa objectos o ideas que habe nihil in commun le unes con le alteres.
Illos indica, de facto, classes varie como un ornamento, un parte del
anatomia del aves, un fasce de luce o un pecia de ligno, un vegetabile, un
animal salvage, capillo, un animal, le acto de batter, e apparentia
agradabile. Le complete absentia de qualcunque connexion inter iste parolas
anglese externemente similar es in obvie contrasto con le correspondentia
inter structura e significato que characteriza Speedwords. In iste, le prime
duo e tres prime litteras sempre indica le classe general in le qual le
parola cade, durante que le litteras restante individua le membro particular
de ille classe que on desira designar.
Iste puncto es admirabilemente exemplificate per le sequente. Quando un
studente estranier de anglese incontra le parolas 'write', 'scribble',
'receipt', 'shorthand', 'stenographer', 'telegram', 'pen', 'correspondence',
'memorandum', 'signature', 'subscription', 'postscript', 'read', 'clerk',
'literary' e 'print' il ha nihil in le apparentia o structura del parolas
pro indicar que il ha qualcunque connexion logic inter illos. Al contrario
le duo prime litteras de su equivalentes in Speedwords ri a prime vista
revela que illos es totes relative a 'scriber', durante que le secunde parte
de cata parola in Speedwords automaticamente selige le variation specific de
significato. Assi, ab ri 'scriber' on obtene le equivalentes ria
(scriber-disfavorabile) 'scriber con pressa', rice (scriber-reciper)
'recepta', rie (scriber-augmento) 'stenographia', rier
(stenographia-persona) 'stenographo', riel (scriber-electricitate)
'telegramma', rig (scriber-general) 'penna', riin (scriber-inter)
'correspondentia', rimem (scriber-rememorar) 'memorandum', rinam
(scriber-nomine) 'signatura', ripa (scriber-pagamento) 'abonamento', ripo
(scriber-post) 'postscript', ris (scriber-complemento) 'leger', rist
(scriber-professional) 'scriba', riu (scriber-favorabile) 'litterari', riv
(scriber-association) 'imprimer'. Assi, durante que le studente de tote
lingua national o international solo pote memorizar su parolas-radice per
constante repetition, cata parola de Speedwords 'annuncia' su identitate a
prime vista.
In ultra, cata parola de Speedwords porta un idea solmente e, in reverso,
cata idea es traducibile per solmente un parola Speedword. Ergo, le
confusion causate per le existentia in le lingua ordinari de parolas como
anglese 'right' e 'fair', cata un con varie significatos, es eliminate. In
Speedwords, 'right' significante 'correcte' es ok, significante 'dextere' es
dek, 'completemente' ga, 'justo' jus, 'directe' rek, durante que 'fair'
significante 'luminose' es lumi, etc. Assi, a despecto del tremende
extention del vocabulario anglese, un numero comparativemente parve de
parolas de Speedwords es capace de offerer major precision de expression.

Finalmente, Speedwords elimina tote le regulas grammatical usual concernente
partes del discurso, generes, casos e modos, con le consequente
'concordantias' que es un characteristica problematic del lingua ordinari e
de multe altere linguas auxiliar international. Illo se basa super regulas
simple de position de parolas como in anglese o chinese. Il non ha
distinction in anglese inter le substantivo 'cold' e le adjectivo 'cold', ni
inter le substantivo 'love' e le verbo 'love', e iste principio de usar le
mesme forma pro differente partes del discurso es empleado completemente in
Speedwords. In milles de annos le chineses non ha trovate necessari
differentiar inter 'bellessa', 'belle', 'bellemente' e 'imbellir', ni inter
le membros de qualcunque gruppo similar de parolas que in multe linguas
presenta le mesme idea mental in varie formas de parolas. Le senso exacte es
portate per position de parolas in Speedwords, similarmente, le position del
parolas decide que bel ne significa 'belle natura' e que ne bel significa
'natural bellessa'.
Le Sr. G. Bernard Shaw ha essite satis bon pro permitter que un traduction
de un extracto de su Saint Joan essera includite in iste libro-texto, e
scribeva personalmente al inventor:
Per multe annos retro io ha sustenite que es multo plus facile e plus
sensate dicer 'I be, you be, it be, we be, they be' e que alcun pauc
auxiliares e prepositiones nos libera de superstitiones como tempores verbal
e de multe verbos e adjectivos disnecessari.
Io non sape si esseva vos o Ogden e su Orthological Institute qui primo ha
tentate render Pidgin scientific; ma e Basic English e vostre Speedwords es
movimentos in ille direction. Non solmente es le ideographia de Speedwords
scientificamente ingeniose, ma illo es multe forte in le aspecto economic,
tanto stupidemente negligite per tote vostre predecessores. Io es
interessate in le enorme quantitate de travalio manual disnecessari guastate
tote die in scriber, typar e imprimer. Quanto nos es in pace e The Times es
enoiose, illo frequentemente contine un million de parolas per die. Un
sparnio de mesmo dece per cento lassarea 100.000 minus de parolas a scriber
e disponer, sin mentionar le sparnio in papiro.
Fidelmente,
G. Bernard Shaw.

Citation ab le edition de 1946 del libro-texto de Speedwords scripte per
Reginald G. Dutton.
Iste texto es scripte in le lingua auxiliar international INTERLINGUA.
Visita le sito web de INTERLINGUA al adresse http://www.interlingua.com/