RETRO AL PULVERE
Le dinosauros ha lassate ossos que nos conta lor historia. Qual signales
del humanitate restara de hic a 65 milliones de annos?
(Per Thereza Venturoli)

NIHIL RESTARA SUPER LE TERRA
Reguarda circa te. Toto que tu vide, le citate con su edificios, le
stratas, le autos, le filos de electricitate, tu vestimentos, tu
computator, tu mobiles, tu photos, in fin, toto que nos appella
civilization, es le producto del disveloppamento technologic que ha
comenciate con le utensiles de petra fabricate per le _Homo erectus_, 2
milliones de annos retro. Al longo del tempore, le erectus ha date loco al
_Homo sapiens_, qui ha perfectionate technicas usque que le humanitate
arrivava al mundo moderne. Un mundo populate per artificios -- apparatos
electric e electronic, fibras natural e synthetic, [ligas] metallic --,
materiales jammais existente in altere etape del Historia.

Vamos supponer que, in un de iste dies, le homine disparera, exterminate
per un virus assassin. Que non restara un anima. Non es absurde.
Extinctiones global ja ha evenite varie vices antea. Le plus cognite es le
del dinosauros, 65 milliones de annos retro. Ille terrestres prehistoric ha
regnate soveran in tote le planeta durante 200 milliones de annos. Mais
illos non era _sapiens_, isto es, non habeva intelligentia, non ha
construite civilization. Illes ha lassate solmente alcun 1.000 collectiones
de ossos. Disinterrate post multe cerca per le archeologos, il es ille
vestigios que nos conta un pauco de ille epocha.

E del humanos, que restara de hic a 65 milliones de annos? Ben, "ossos e
dentes que sera rapidemente coperte per le fango del margines de fluvios e
lacos, certemente durara plus que illo", dice le paleontologo Reinaldo
Bertini, del Universitate Stadual Paulista (Unesp), in Rio Claro, interior
de São Paulo. E quanto a nostre paraphernalia -- objectos personal, benes,
citates? Il es difficile facer un prevision exacte. "Al final, non existe
qualcosa construite per le homine que habe al minus un fraction de ille
tempore", explica le ingeniero Antonio Domingues de Figueiredo, professor
del Schola Polytechnic del Universitate de São Paulo (USP).

Nos ha intervistate expertos qui cognosce le durabilitate del materiales
natural e del objectos manufacturate. E nos ha discoperte que, intra 65
milliones de annos, toto que sera lassate al aere libere es destinate a
disintegrar se. Sia il debite a phenomenos physic, como le action del luce
e del calor, o erosion provocate per le pluvias e per le ventos, sia il per
reactiones chimic, con le combination del moleculas del materiales con
illes del solo o del aere. "In ultra, il ha le microorganismos, le
bacterios, que litteralmente devora toto que es de origine natural",
completa Atílio Vanin, del Instituto de Chimia del USP.

Al aere libere, le primes a disparer esserea le libros, quadernos, libros
telephonic e pecias de vestimento de coton e lino -- materiales constituite
de cellulosa. Autos e apparatos electric, facite de [ligas] metallic,
oxydarea rapidemente e se disintegrarea. Le pavimento del stratas, mesmo
sin uso, se fragmentarea in solo quatro o cinque annos. In 100 annos, le
asphalto, derivate del petroleo, serea reabsorbite per le terra. Non mesmo
le structuras apparentemente le plus solide e resistente, como le
constructiones de beton armate, lassarea signal supra le superficie post un
millennio.

EXPONITE AL INTEMPERIES
Vide quante tempore cata objecto se conserva quando abandonate al aere
libere.

   Edificios
   Le structuras de beton armate dura plus que 100 annos, si ben
   conservate. Sin mantenimento, illos comencia a fracassar in 60 annos. In
   ille periodo, le barras de aciero intra le pilares, trabes e ardesias es
   corrodite per le aqua que transversa le revestimento de beton. Insimul
   con le action del ventos e del pluvia, le edificio collabe. In 1.000, le
   bloccos se dissolve. Nihil resta.
   Gente
   Exponite al aere, post morte, le animales comencia a decomponer se in
   pauc horas. Le partes le plus rigide, como ossos e dentes, se dismonta e
   se abrade in 3 annos, si illos non es protegite contra le attacco de
   bacterios, pluvia e ventos.
   Paravento
   Le vitro -- que es facite de arena -- es un del materiales le plus
   durabile que existe. Illo solo es attaccate per substantias alcalin,
   isto es, non acide, como le [soda cáustica]. Mais, exponite al
   intemperies, mesmo un vitro de paravento, que contine un lamina de
   plastico in su interior, durarea solo 4.000 annos.
   Barrage
   Le beton del barrages suffre le attacco de compositos de sulfure emanate
   de material organic in decomposition. Ille gases se combina con le
   humiditate del aere e deveni acido sulfuric, que cade como pluvia acide,
   corrodente lo. In ultra, le cemento e le petras del massa de concreto
   entra in reaction e aperi fissuras in le blocco. Le barrage se debilita
   e comencia a collaber. In 4.000 annos on vide nihil plus.
   Computatores
   Le plastico -- como illo del bottilias de bibitas e illo del laptops --
   resiste circa 150 annos.
   Autos
   Le aciero e le aluminio del carroseria del autos e apparatos electric es
   [ligas] metallic pauco durabile. Le moleculas de aqua e le oxygeno reage
   con le metallo e finalmente lo oxyda. Un carroseria oblidate al rore
   resiste circa 30 annos.
   Vestimentos
   Pecias facite de fibras natural es super-[biodegradabile]. Mesmo
   interrate, illos se disintegra in 20 annos, devorate per
   microorganismos. Fibras synthetic, como nylon e [polyester], non passa
   de 150 annos.
   Stratas
   Le asphalto que coperi le avenues comencia a forar se in 4 annos,
   affectate per le variationes de temperatura. Le strato de petras usate
   como base del pavimento pote mantener le forma per 4.000 annos.
   Mobiles
   Al aere libere, le ligno, constituite de cellulosa, es devorate per
   microorganismos. In 100 annos nihil resta de qualcunque banco.

Mais il ha cosas que pote resister bastante tempore in le subsolo. Si illos
es subterrate in le loco correcte, in le minor tempore possibile, si illos
remane static e non es agitate per grande movimentos de terra. In
sequentia, tu ha un idea del hereditate que nostre specie pote lassar pro
le futuro imprevisibile.

UN PILA DE COSALIA A MEDIE CAMMINO DEL LUNA

Al longo de tote tlu existentia, tu consume circa 500 tonnas de arena,
argilla, calcario e calculo, calcula le geologo Jan Zalasiewicz, del
Universitate de Leicester, in Anglaterra. Ille es le parte que te refere
del ressources natural incorporate in le briccas e in le beton del
constructiones que tu utiliza -- desde le hospital ubi tu ha nascite, usque
stratas, aeroportos, stationes de metro in que tu circula e tu casa.

Multiplica ille numero per le population del planeta, 6 milliardos de
citatanos, e tu ha le massa total de cosalia que le homine lassarea post se
si ille esserea extinguite: 3 billiones de tonnas. Si illo serea pilate
super un area quadrate de 100 metros de latere illo formarea un turre de
130.000 kilometros de altor, evaluta Antonio Figueiredo -- un tertio del
distantia del Terra al Luna. Un volumine de restos multo superior a illo
lassate per qualcunque animal, il es clar. Il es difficile creder que nihil
restara de hic a 65 milliones de annos. Al superficie, non. Mais in le
subsolo, alcun cosa debera restar.

Multe cosa ja existe la infra: tunneles, tubos de aqua, tubos de gas e
picchettos del fundationes del edificios. Alcun decenas de metros de terra
non es protection total contra le deterioration chimic e biologic. Sin
mantenimento, mesmo subterranee, le beton e le barras de aciero del
fundationes se disintegra, affectate per polluentes, bacterios o per le
aqua del pluvia e del [lençóis freáticos]. Con le passar del seculos, pauco
a pauco, toto retornarea al stato natural. Le aciero, combinate con le
oxygeno del solo, serea reabsorbite per le terra como oxydo de ferro. "In
65 milliones de annos, le fundationes del edificios del Avenue Paulista, in
le centro financiari de São Paulo, constituera un subsolo con un mixtura de
metallos impossibile de esser reutilizate", affirma le ingeniero
metallurgista Ivan Gilberto Sandoval Falleiros, del USP. Le arena e le
cemento del beton tamben se dissolverea, retornante al stato original,
quartzo e carbonato, isto es, sales de carbon.

UN JOIEL ES PRO SEMPRE

Mais le componentes que non ha essite alterate per le homine non
cambiarera. Le petras del mixtura del beton formarea un rocca que
mantenerea le forma del picchetto del fundation -- un columna de solo
differente del terreno circumstante. "Un archeologo ET recognoscerea le
regularitate in le disposition e in le formato de ille columnas", ratiocina
Figueiredo. "Alora ille concluderea que illos ha essite construite per
alcun esser intelligente." In medio a ille paraphernalia de ferro e massa
arenose, le patiente excavator extraterrestre poterea mesmo incontrar
indicios intacte de nostre corrodite civilization -- bon! Un anello de auro
e diamantes, per exemplo, serea ancora un belle joiel sculpite e polite per
manos human, mesmo post eras e plus de eras geologic. Petras e metallos
preciose non es alterate al longo del tempore.

Pro le studioso de altere mundo, le regiones del Terra le plus favorabile
al fossilization continuarea essente le margines de antique fluvios e de
lacos desiccate. La, le fango solidificate como rocca protege le organismos
e objectos in le mesme maniera como le cinere vulcanic ha guardate le
citate de Pompei, victima de un eruption del Vesuvio in le anno 79 p.C. Le
majoritate del ossos de dinosauro es trovate al longo del lecto sic de
antique fluvios. Le nostres tamben sera. Qui volera cognoscer le historia
del _Homo sapiens_ de hic a 65 milliones de annos debera trovar lo in le
cicatrices del actual stratas de aqua.

SEXANTA-CINQUE ANNOS DE SOLITUDE
Non toto se conserva sub le terra. Le resistentia del material e le typo de
terreno in que le objecto es subterrate determina le longevitate.

   Ossos
   Le skeleto e le dentes del homine pote superviver tanto quanto illes del
   dinosauros, usque 250 milliones de annos, a condition que illos sia
   coperte rapidemente per fango, que, postea, se solidifica como rocca
   sedimentari.
   Computator
   De tu computator restara solmente le chip, que es facite de silicio, e
   le auro del connexiones electric. Occurre que le silicio non se oxyda e
   le auro ja es in su stato natural, similar a un pepita.
   Vehiculos
   Un carro se dissolverea ante haber tempore pro fossilizar. Restarea
   solmente le vitros, como ille del paravento. A condition que illo non
   sia interrate in solo alcalin, como le calcario, que lo corrode.
   Edificios
   Attaccate per le polluentes, le fundationes interrate del edificios
   persisterea per circa 3.000 annos. Ultra ille tempore, le barras de
   aciero retornarea a su stato natural de oxydo de ferro. Le concreto,
   attaccate per le compositos de sulfure, se dissolverea. Restarea cumulos
   de petras originalmente mixturate al cemento, con le forma del
   picchettos.
   Barrage
   Restos del pariete que barra le aqua de un fluvio permanerea in le
   subsolo, como un mixtura de arena e petras inter stratos de rocca
   sedimentari.
   Joieles
   Petras e metallos preciose non se abrade jammais. Anellos de diamante
   permanerea como pepitas sculpite per le homine. Un bon souvenir.

DELTAS DE FLUVIOS GUARDARA VESTIGIOS DE CITATES

Le aqua, le agente fundamental del processo de sedimentation del corpores,
tamben pote frustrar toto, pois illo es un potente solvente. Si illo
continuara molliante un objecto indefinitemente, illo al fin lo contamina
con bacterios e substantias chimic, erodente lo usque le dissolution. "Le
processo de fossilization es un delicate equilibrio inter le resistentia
del material, le reactiones chimic, le conditiones physic e le tempore",
resume Reinaldo Bertini.

Mesmo si le hazardo adjuta, le objecto subterrate ancora besonia sorte pro
non esser destruite per le fortias geologic. Le [placas tectonic] --
immense tabulieros de petra que fluctua super le farce de [magma] in le
interior del Terra -- pulsa planas al alto, trahe montanias a basso e aperi
abysmos in le medio del oceanos. Ille dansa incessante pote elevar le
terreno e exponer le vestigios al intemperies, o rebassar le superficie,
dante plus de opportunitate al deposito de sedimentos. "Le movimento del
[placas] pote reverter se", accentua le geologo Jan Zalasiewicz. "Mais,
judicante sur le base de illo que ha restate del Periodo Jurassic -- ille
del apogeo del dinosauros, inter 205 a 135 milliones de annos retro --, nos
pote supponer que multe deltas de fluvio, hodie occupate per grande
citates, serea preservate."

"Nos calcula que minus que 5% del organismos que ha vivite in le passato
geologic se ha fossilizate", affirma Bertini. Ergo, "on non debe expectar
multo plus del restos human." Si occurrera un catastrophe virose global in
le futuro, alcun cosa tamben pote esser disinterrate per hazardo. Per alcun
rodente. Solmente ille parva animales, capace de superviver con multo
pauco, restara.

CANDIDATOS A [SITO ARCHEOLOGIC]
Le major chances de preservation es in le regiones basse del globo,
favorabile al accumulation de sedimentos.

   Le Baia de Hudson, in Canada, es in movimento ascendente. [Sito
   archeologic] la sera difficile.
   Le pression exercite per le Fallia de San Andreas, in le Pacifico, super
   le continente evelle le west del Stato de California del America del
   Nord. In ille region instabile, nihil restara de Los Angeles.
   Le delta del Fluvio Mississippi es in un region paludose, con constante
   deposito de sedimentos. Sorte de New Orleans.
   Le delta del Fluvio Amazonas es un region basse, con bon conditiones de
   preservation. Puncto pro Belém de Pará.
   Del populos qui reside in le Cordillera del Andes, que se eleva pulsate
   per le costa del Oceano Pacific, nihil debe restar.
   Desde le fin del ultime era glacial, le reculamento del glacieros ha
   alleviate le peso super le Scandinavia. Le area se eleva. Difficilemente
   restara alcun cosa.
   In le costa del Mar Egee il ha antique citates grec subterrate per le
   arena apportate per le ventos. Si le processo se mantenera, Grecia
   continuara essente le matre del Historia.
   Le sedimentos cargate per le Fluvio Nilo e per le mar pote subterrar su
   delta, conservante objectos per milliones de annos. Avantage pro le
   egyptios.
   Le [placa] sub Hollanda affunda. Le region es favorabile al accumulation
   de sedimentos e pro le conservation de fossiles. Forsan restara alcun
   molino.
   Le major parte de Australia, formate per regiones stabile, non debera
   esser preservate.

---
Traducite de REVISTA SUPERINTERESSANTE, Anno 13, Nº 1, Januario 1999.
---
Uau! Esque io sera trovate? ;-P
Fossilemente,
Ensjo.