Io vole regratiar Jay publicamente pro su effortios in scannar e publicar le
Grammatica de Interlingua per Gode e Blair in le TTT. E proque isto es ora
disponibile a multos que non ancora ha legite lo, io vole facer commentos
super un topico trovate in le Grammatica que ha semper parite a me a
representar un explication arbitrari pro le formas del suffixos que forma
adjectivos e substantivos de verbos. In le Grammatica de Interlingua per
Gode e Blair on dice:
>>>>>>>>
Par. 145 I.C. Le suffixos usate in DERIVAR NOVE PAROLAS DE VERBOS es
generalmente juncte al thema verbal per medio de elementos de transition
que non es le mesme pro tote le verbos ni pro tote le suffixos.
Il es costumari a citar le elementos de transition como parte del suffixos
postverbal con le resultato que quasi tote de illos pare sub plure
formas variante (como -ation, -ition, -ion, etc.). Exceptiones es le
suffixos constante -ada, -age, e -efta. Con tote formas variable
reducte a lor portion non-variabile, le suffixos postverbal es
-ada -ion
-age -ive
-eria -ura
-nte -or
-ntia -ori, -orio
-mento -e
-bile
Par. 148 Le secunde forma o thema combinative es o irregular -- in qual
caso illo se da in le Interlingua-English Dictionary (vide, per exemplo,
a 'figer', 'verter', 'cognoscer', etc.) -- o resulta del prime thema per le
addition de -at- in le caso de verbos in -ar e de -it- in le caso de verbos in
-er e -ir. Le suffixos que combina con le secunde thema es -ion, -ive,
-ura, -or, -ori, -orio.
Par. 149. Per junger le elementos -at- e -it- con le suffixos listate, un
serie de formas resulta in que le distinction inter le prime e le secunde
thema debe esser mantenite solmente pro verbos con un thema secunde
irregular. Le formas es:
Pro regular verbos Pro verbos regular Pro verbos irregular
in -at (addite al in -er e -ir (addite al secunde
thema simple): (addite al thema simple) o thema irregular).
-ation -ition -ion
-ative -itive -ive
-atura -itura -ura
-ator -itor -or
-atori -itor -ori
-aterio -itorio -orio
-ate -ite -e
>>>>>>>
Io semper ha habite le question, proque iste "elementos transitional"
-at-, -it-? Debe nos apprender le distincte suffixos, -ation, -ition, -ion
pro cata un de iste casos? Le esperantistas dicerea que isto es troppo
complexe. Alora un latinista me explicava le origine de iste suffixos in
le latino, e le regula es multo simple. Il es necesse solmente a apprender
le suffixos -ion, -ive, -ura, -or, -ori, -orio, -e. Le regula in le latino
esseva a adder iste suffixos al tema del participio perfecte. In interlingua,
le regula esserea "Adder iste suffixos al participio perfecte post remover
le -e." Proque le participio passate de verbos in -ar es -ate, on remove
le -e, e on appende le suffixo a -at-. Similarmente pro le verbos con
participios regular in -er, e -ir, le participio passate es -ite, e on
remove le -e e adde le suffixo a -it-.. Assi,
participio
verbo passate -ion -ive -ura -or -orio
crear create creation creative creatura creator --
audir audite audition auditive -- auditor auditorio
eder edite edition editive -- editor --
In le caso de verbos in -er e -ir con correspondente participios perfecte
irregular in le latino (le themas supinal)
vider [vid-/vis-/vist-]
vider vise vision -- -- *visor --
scriber [scrib-/script-]
scriber scripte -- -- scriptura scriptor scriptorio
describer descripte description descriptive -- descriptor --
poner [pon-/posit-/post-]
poner posite position positive positura positor
postura
leger [leg-/lect-]
leger lecte lection lective lectura lector
On va notar que in le caso de parolas con themas supinal irregular, io ha
usate un participio passate del forma supinal, <thema supinal> + -e.
Isto es sanctionate in le Grammatica:
>>>
Par. 97. Nota: Il ha numerose adjectivos verbal del typo 'fisse', 'docte',
'benedicte', etc. que pertine al verbos 'finder', 'docer', 'benedicer', etc..
Lor signification es identicamente le mesme como le participios passate
'findite', 'docite', 'benedicite', etc. in uso adjectival. Adjectivos verbal
de iste typo pote esser facte a servir como participios passate in tote
functiones inclusive de aquello de formar tempores composite del passato.
Le regula que coperi iste puncto es le sequente: Cata verbo que ha un
special thema derivante contracte (=irregular) listate in le Dictionario
pote formar un collateral participio passate per adder le suffixo -e a
aquelle thema contracte.
>>>>
Assi pro facer plus active le derivation de parolas de themas e suffixos,
io usa le formas supinal pro le participios passate con themas secundari
irregular (supinal). Le themas supinal non es tangential mais un parte
integral in le grammatica e le formation de parolas. Per usar le participios
passate supinal on face que le usator de interlingua es consciente de lor
existentia e le function que illos ha in le formation de parolas. E le regula
del formation de adjectivos e substantivos de verbos es plus clar e
regular que le conto de lor formation in le Grammatica de Gode e Blair.
Totevia le resultato es le mesme. E iste regula es plus in conformitate
con le origine latine del regula.
Finalmente, on debe adder que le existentia del formas supinal pro le
participio perfecte in latino es explicate per le fusion in parlantia del
participios regular in le caso de varie verbos in -ere in le contexto del
systema phonetic del latino classic.
Suppone que le interlingua esseva parlate 1000 annos in le passato
(o pensa que illo es parlate in le futuro 1000 annos post ora). On
ha verbos 'finder' con le regular participio passate 'findite'.
Si on dice isto rapidemente on comencia a funder le '-dite' a '-sse',
proque le -te tende pronunciar se como -ts- ante -e, assi le forma supinal
va emerger como 'fisse'.
In le caso de 'dicer' > 'dicite' > 'dicte', on debe rememora que in le
latino antique -c- = -k-. Le -i- in -cite es perdite a devenir -cte.
In iste varie casos similar explications pro le formas supinal pote esser
trovate.
Le significaton del suffixos pertinente al participio perfecte es le sequente:
-ive adj. 1. que tende a ... 2. que ha le function de ... -r
-ion subs. action o resultato de ... -r
-ura subs. action o resultato de ... -r
-or subs. uno qui ...
-trice subs. femina qui ...
-ori adj. pertinente a o que servi a ...-r
-orio subs. loco ubi o instrumento con que on es a É -r
Suffixos que es addite al infinitivo con -ar, -er, -ir removite, cognoscite
como le "base" del infinitivo:
-ace adj. que tende a ... -r e.g. capace, rapace
-il adj capace de ... -r e.g. infantil
-ile adj. capace de ... -r e.g. agile
-ide adj. habente condition de o plen de... e.g. valide
-ulose adj. tendente a o inclinate a ... -r e.g. tremulose
Suffixo que es addite al base del infinitivo
-abile adj. (addite a verbos in -ar) que es capace de, que causa
-ibile adj. (addite a verbos in -er, -ir) que es capace de, que causa
Suffixo addite al tema del infinitivo (con -e- -> -i-):
-mento subs. acto de, intrumento de, resultato del acto de, qualitate de...
complir -> complimento
cognoscer -> cognoscimento (acto de cognoscer)
commandar -> commandamento (resultato de commandar).
Suffixos que functiona similarmente al participios presente:
(Non ancora usate activemente).
-bundus adj. imminente condition de ... -r (e.g. moribunde)
-cundus adj. imminente condition de ... -r (e.g. iracunde, deveniente irate)
-ndum, -nda (pl.) sub. lo que debe esser ...-e (e.g. addendum, lo que debe
esser addite; agenda (cosas pro que on debe ager)
-escer vb commenciar action o stato de .. .-r.
Stan Mulaik
|
