d[000203] x[Allan Kiviaho] KivA-023
s[Edgar de Wahl e le "nove fascismo linguistic"]
-----------------
Sarmaticus 000130
-----------------
Personalmente io anque amo las longuas romanicas bellas, ma... Que es
esto? "Las linguas nobiles"? Quales son las linguas anglese, russo,
german, chinese... finnese;-)??? Las linguas de plebs?
De nove questo eternal fascismo linguistico de De Wahl et alii?
--------------------
Allan Kiviaho 000203
--------------------
Uvazhayemy Gospodin Sarmaticus,
Nos finnos pensa que le linguas romanic, p.ex.
italiano, castiliano, romaniano, son le plus belle
linguas in Europa, cum parlate, tum scripte. Le
linguas romanic son melodic e rhythmic, illos ha un
bon balancia inter le vocalos e consonantes.
Le linguas romanic son "nobile" pro lor multo longe
historia, jam desde 2050 annos latino era un lingua
que representava un multo alte grado de developpamento
de civilisation. Le germano, russo e finnese son
juvene como linguas "civilisate". Le grande nomines de
germano era le fratres Grimm, le de russo Aleksandr
Puszkin, le de finnese Aleksis Kivi. (Juhani Aho era
anque uno del grande nomines del historia de
literatura finnese, sed insimul Kivi e Aho son nihil).
Italia habeva su Dante e le Renascentia quando le
nation finnese habitava in grande forestes vestite de
pelles de animales. Le grecos, romanos e italianos era
civilisate e nobile, nos resto barbaros. Sed io non
vole insister que le altere linguas, finnese, svedese,
russo, esserea "pejor", solmente minus belle ...
----------------------
De Wahl - un fascista?
----------------------
Edgar de Wahl era le autor de Occidental (1922). Ille
travaliava como un professor de mathematica e physica
in Tallinn, Estonia. Ille nasceva in Olviopol in 1867.
Al initio de 1888 ille attendeva con su patre al
lectura de Ing. Rosenberg super Volapük al Societate
de Polytechnica in Sankt Peterburg. Volapük non multo
placeva de Wahl sed ille deveniva multissimo
enthusiastic super le idea de un lingua mundial.
Un die un collega volapükista dava a de Wahl un parve
brochure de "Dr. Esperanto" (Zamenhof). De Wahl deve-
niva subinde un enthusiastic partisano de Zamenhof.
De Wahl comenciava immediatemente appunctar a Dr.
Zamenhof le punctos debile in Esperanto. In le
"secunde libro de Esperanto" p.ex. le sequente cosas
era corrigite como "errores de impression", como Dr.
Zamenhof lo exprimeva:
- "tiam" in loco de "tian" pro "alora, tunc"
- solmente "kreski", non "kreski" e "vaksi" (ex german
"wachsen") pro "crescer".
De Wahl essayava fortemente facer Dr. Zamenhof a
reformar esperanto a un synthese de latino e esperanto
sed Zamenhof era imperturbabile. De Wahl deveniva dis-
illusionate e ille iva in su proprie via.
Jam 1906 de Wahl publicava su projecto de lingua
"Auli" e in 1922, post quasi 30 annos de travalio, su
grande invention, "Occidental".
In 1931 habeva loco un grande congresso de linguistas
in Genève. Inter le participantes era:
Pro Esperanto : Dr Privat ex Neuchâtel e prof.
Collinson ex Liverpool
Pro Ido : Dr Auerbach, Frankfurt
Pro Nov-Esperanto: Prof. de Saussure, Bern
Pro Novial : Prof. Jespersen, Copenhagen
Pro Occidental : Prof. de Wahl, Tallinn
Pro le Latino
sine flexione : Prof. Peano, Torino
Qual collection de eminentes!
Occidental e le Latino sine flexione habeva jocate un
multo importante rolo in le developpamento de
Interlingua de IALA.
Le ultime annos del vita de Edgar de Wahl era tragic.
Ille habeva jam 73 annos quando le Union Sovietic
attaccava Estonia. Quasi tote le population de
ethnic germanos habeva cambiate a Germania post le
tractato infamose inter Molotov e Ribbentrop secundo
que le Baltico e Finlandia era lassate como predas a
Russia.
Su marita era deportate a Russia ubi illa dispareva.
Bombatores russe destruiva su casa, su bibliotheca,
archivos, totes era perdite. Ille cambiava a un
sanatorio in Seewald. Illac ille tentayava passar su
tempore per scribente poemas.
Post le regime sovietic habeva retornate (1944-45) su
situation deveniva ancora plus pejor. Le officiales
sovietic confiscava tote su correspondentia, ille era
quasi totalmente isolate ab le mundo estranier.
In 1948 un occidentalista yugoslav, prof. Mitrovicz,
Sarajevo, recipeva su carta postal retornate ab
Tallinn con
(1) un stampa con texto "RETOUR. DÈCEDÈ".
(2) texto in russo: "Wahl umer 9/III/48 v 15.00"
("Wahl moriva le 1948-MAR-09 15.00 horas")
(3) Le adresso de "Estonia" era "corrigite" a
"C.C.C.P.".
Il es un pauc sin tacto nominar un vetule non-
politic gentilhomine como "fascista" post on ha
occupate su pais con violentia e deportate su
equalmente vetule marita, nonne?
Vamos denudar nostre capites ante le memoria de
iste grande pioniero de interlinguistica. Forsan
le UMI deberea declarar Edgar de Wahl e Giuseppe
Peano como membros honorar del UMI, post mortem,
quando Interlingua attinge le etate de 50 annos
in 2001? O fundar un "tablo de honor" pro illes,
Alexander Gode, Alice Vanderbilt-Henning e multe
alteres?
Salutante
Allan Kiviaho
Finlandia
P.S.
Amicos interlinguanistas ex Russia, nunquam prende
mi referentias a historia como attaccos personal!
Allan II
|
