Le Scopo de un lingua international
per Dr. Helge Heimer

[Prendite del International Language Review, octobre 1957 -
martio 1958 in le section "Discussion: A Hyde Park for
Interlinguists," redacte per Dr. Alexander Gode de Science
Service.  Traducite del anglese per Stanley Mulaik].

Dr. Heimer:
   In su articulo super interlingua in Word (viii,2)
Professor Andre Martinet, un vice le director de recerca de
IALA, (le association que ha inventate interlingua), dice,
inter altere cosas, que, con le exception de linguistas
professional e alcun amateures, necun lingua es jammais un
fin in se mesme. Linguas es utensiles con que on expecta de
accomplir scopos definite o ganiar accesso a nove valores.
Pois que ora--in le opinion de Professor Martinet--il es
incomparabilemente plus facile a identificar un parola
international in su forma scripte, que a facer assi quando
illo es parlate, ille trahe le conclusion que le
communication scripte es preferabile al parola parlate.
Como un resultato, quandocunque un conflicto se leva inter
le "internationalitate del apparentia" e le "facilitate del
pronunciation o regularitate de correspondentia de littera a
phonema", le secunde debe esser sacrificate implacabilemente
al prime.

   Io es opponite a iste rationamento. Primo, le objecto
primari de un lingua artificial es a facer possibile que
gentes de differente nationes pote communicar con le un le
altere.  Pro servir iste scopo tanto ben como possibile, le
lingua debe esser facile a parlar--isto es a dicer,  illo
debe haber clar e simple regulas-- e illo debe rivalizar in
beltate le linguas national.  Nos debe rememorar que in
nostre tempore, quando le telephono, le radio, e le
television joca un semper plus grande rolo in le
communiction human, que le parola parlate es plus
importante que le parola scribite.  Si o le un o le altere
del duo debe esser sacrificate, il es assi le prime e non
le secunde.

   Il sembla possibile que Prof. Martinet esseva
influentiate in su rationamento per su studios de
interlingua, de que ille dice que  "il es dubitose si alcun
lingua international jammais ha essite processate con tanto
multe manco de reguardo pro su eventual  practicabilitate."
Il ha necun dubito que ille es correcte in isto. De facto,
interlingua es alque mais non practic. Qual altere lingua
artificial ha tal difficile pronunciation e orthographia, e
tal regulas indefinite pro illos como interlingua? Illos es
mesmo  plus difficile que illos trovate in un lingua
national, como per exemplo, espaniol.

   Assi, quanto al pronunciation: (1) c ante e, i, y es
pronunciate ts o s; (2) ch como k o como le anglese sh; (3)
g como g in 'good', mais como z in 'azure' in le suffixo
-age; (4) j como z in 'azure'  o como g in 'gem', o como y
in 'yes'; (5) ti ante vocales, sin non  con le emphase o
precedite per s, como tsy in 'he gets you', o como sy in
'we see pass you', o como 'ty' in 'we let you'; (6) u
quando sin emphase ante un vocale como u in 'persuade', o
commo u in  'superfluous'. Con reguardo pro le
orthographia: c pro le sono de k  es scribite  cch in
ricchessa, mais solmente c al fin de un parola,  como ric,
e le sono de z in 'azure' es scribite gi in avantagiose,
mais g in avantage.

   Le accento es justo complicate como le pronunciation e
orthographia. Il ha, il es ver, un regula general pro le
accento, mais le exceptiones a iste regula es multo
numerose. Primo, 16 terminationes de suffixos es
exceptiones a illo. Alora pro determinar si le suffixos
-ia, -eria, es date le accento super le vocale i, on debe
saper si o non illos corresponde al terminationes anglese
-y, -ory.

   Ben que, como jam mentionate, non minus que 16
terminationes o suffixos es exceptate del regula, il ha
tanto multe additional  exceptiones que il ha essite
necessari de identificar los inter parentheses in le
dictionario, ubi cata decime parola ha su pronunciation
indicate in iste maniera. Mesmo tal parola inusual como
semper, etiam, tamen non a parlar del forma del futuro
[tempore] con le -a accentuate al fin del parola, es
trovate inter iste exemplos. Evidentemente le ration que le
accento irregular in tote iste exceptiones es non
representate per un marca de accento in textos publicate de
interlingua es proque su uso esserea tanto frequente que
necuno poterea faller in recognoscer como difficile e
complicate le pronunciation de interlingua realmente es.

   In le Interlingua Grammar il ha le phrase que "le
importantia del accento non debe esser exaggerate." In mi
opinion, illo non debe esser insufficientemente
emphasizate. Nihil pote ja cambiar le intelligibilitate de
un parola tanto multo como un cambio in le accento.  De
facto necun altere lingua international ha tanto multo
difficultates del pronunciation como interlingua, e si iste
lingua es solmente intendite pro esser scribite, on pote
meraviliar se si tal un lingua artificial ha alcun avantage
de toto verso un
lingua national como le anglese, un del plus grande
difficultates de que es le pronunciation.

   In altere parolas interlingua non es proprie de toto pro
parlar, e tal un lingua, in mi opinion, es de multo pauc
valor.

   Un altere defecto de interlingua--un que Professor
Martinet indica in su articulo mentionate in alto--es que
il ha frequentemente plus  que un parola pro exactemente le
mesme idea.  Assi il ha tanto multe como tres parolas,
manjar, eder, manducar pro le mesme idea. Si IALA non ha
succedite--in vinti-cinque annos--in selectionar un de
illos, il semblarea multo improbabile que le selection
esserea jammais facite.

   A isto debe esser addite que interlingua abunda in
expressiones  archaic, que es non intelligibile al
majoritate de gentes. Il non es un meravilia que Professor
Martinet dice que "illo es dubitose si o  non alcun lingua
international jammais ha essite processate con tanto multe
manco de reguardo pro su potential practicabilitate."

   Il es intendibile que mesmo le articulo in Science
(cxxvi, 1957, Nro. 3263), que essaya laudar interlingua,
dice que "illo pote esser reguardate como un sorta de
basic, medie lingua (primarimente pro leger)." Le articulo
ha le titulo "Babel resolvite."  In mi opinion, un melior
titulo haberea essite, "Interlingua es un nove Babel in se
mesme."

___   ___   ___   ___

[Nota del traductor: Como le redactor de iste section, Dr.
Gode ha respondite in su maniera usual a tal attaccos de
partisanos de linguas artificial e inventate que esseva
basate super preconceptiones de lo que es desirabile in un
lingua auxiliar: in loco de responder de puncto a puncto de
su adversarios, ille ha refusate acceptar lor premissas
fundamental como pertinente a interlingua.]

Commentario per Alexander Gode: In su paragrapho
introductori, Dr. Heimer es minus que juste a Professor
Martinet. Le passage a que ille refere es per casualitate
un del cosas le plus penetrante e provocative jammais
scribite pro interlinguistas a que a prestar se lor
attention. In loco de corriger le interpretation de Dr.
Heimer, nos cita Professor Martinet  alquanto plus
coherentemente e lassa al lector a ponderar su
interpretation se mesme.
 A un initial section de su revista de quatro paginas del
manuales basic de interlingua, Professor Martinet ha
scribite:

"Si le erudition linguistic e le labor dur esseva le sol
ingredientes necessari pro securar le successo de (un
interprisa como aquello in que IALA se imbarcava), nos
poterea expectar que interlingua un die devenirea le medio
general del communication international. Infortunatemente,
le real problema, que es convincer le mundo que illo ha
necessitate de un lingua auxiliar, es multo troppo complexe
a esser resolvite per un corpore de specialistas linguistic.
Le error commun de quasi tote fabricatores de linguas es a
assumer un demanda ubi il ha practicamente nihil. Ben
publicitizate e perfectemente utilizabile linguas
artificial ha ora essite in le existentia depois plus que
septanta annos. Tote le mundo sape super esperanto, mais
necuno, con le exception de un manata de idealistas,
jammais se da pena a apprender lo. Le ration pro isto
non es difficile de trovar: con le exception de linguistas
professional e alcun pauc amateures, un lingua non jammais
es un fin in illo se mesme. Illo es un utensile con que on
expecta attinger fines definite. Un americano qui plana un
viage a Europa possibilemente va decider de apprender alcun
francese proque ille expecta un cognoscimento de aquelle
lingua va facer su tour plus placente o intellectualmente e
artisticamente plus profitabile. Un physico pote decider de
apprender germano, un lingua per le qual ille pote sperar
de accrescer su competentia professional.  Mais qui va dar
se le pena de apprender mesmo le plus simple lingua si illo
non le da accesso a nove valores? Esserea illo non plus
reliabile assi, ante lancear se in formular un nove lingua,
que on investiga si o non nove valores pote esser create que
poteva esser attingite solmente per le medio linguistic
nove? Si necun pote esser concipite, il esserea certemente
sagace a desister se al initio. Necun individuo ni
association, comocunque potente financiamente o
alteremente, pote sperar de prevaler super un grande
corpore de gentes con prestigo a usar, in lor contactos
human, le nove medio exclusivemente. Si o non il esserea
possibile de persuader alcun pensatores extraordinari con
messages importante al mundo a lassar iste messages sia
diffundite in le nove lingua non es certe, mais illo
deberea al minus esser investigate. Si un tal approche
provarea se de esser practicabile, illo determinarea a un
grande extento le forma a esser date al lingua.  Le ultime
naturalmente debe esser facite le plus facile pro illes qui
pote esser expectate de responder le plus prestemente al
messages. Le forma de message a esser transmittite
determinarea si o non le emphase debe esser ponite super le
facilitate de aural o visual comprension, o ambe. Pois que
il es, como un regula, incomparabilemente plus facile de
identificar un parola international in su forma scribite
que su forma parlate, le conclusion probabilemente esserea
attingite que le messages debe esser diffundite in le forma
imprimite plus tosto que per le aer. Como un resultato,
quandocunque un conflicto se leva inter le
internationalitate del apparentia scribite e le facilitate
de pronunciation o regularitate del correspondentia del
littera al phonema, le secunde debe esser sacrificate
implacamente al prime. In breve, le producto debe esser
fabricate solmente si un demanda pote esser stimulate, e si
assi, illo debe esser facite a conformar se a iste demanda."

Gode:
   Le dissatisfication de Dr. Heimer con le detalios
specific de interlingua es clarmente jusificate per su
premissas. Mais il non semblarea troppo multo de demandar
que ille debeva haber inquirite si su premissas esseva
reguardate valide al elaboratores de interlingua. De facto,
illos non esseva assi. Il es le grande merito de Dr.
Martinet in le passage citate in alto de haber facite
emphase del aspectos social del phenomeno, lingua. In un
senso le patrinos de interlingua ha vadite mesmo plus
ultra: illes non solmente ha comprehendite que le real
problema in establir un nove lingua es de provider un
communitate de parola pro illo; illes realmente ha
acceptate como valide que formar un communitate de parola
super le base de alcun vage principios ideologic (del
specie de: Un lingua commun face le pace universal) es
impossibile. Illes ha partite a determinar si o non il
esseva un lingua commun occidental in existentia como un
realitate (si latente) historic, in saper que si tal esseva
le caso, illo haberea su communitate de parola date per le
historia in le populos del Occidente e tote illes in
qualcunque parte del mundo a que le formas de pensata
occidental habeva devenite familiar per le diffusion
contemporari del scientia e le technologia.  In iste senso,
interlingua esseva ja le prime systema de un lingua auxiliar
elaborate con complete manco de reguardo pro su eventual
practicabilitate. Si illo esseva real, illo esserea practic
e practicabile. Si o non illo esseva facile, regular, o
quecunque, non importava. On non ha expectate que alcuno
apprenderea lo ab initio, mais il esseva expectate que
incontabile milliones comprenderea lo super le base de
cosas que illes "habeva sapite del initio" como parte
integral de lor equipamento intellectual como homines e
feminas educate.  Si le promotion e utilization de
interlingua es appoiate per alcun specie de nonutilitari
inspiration, illo es un cognoscentia passionate del
homogeneitate cultural del mundo occidental e del
significantia de su legato scientific e technologic a tote
humanitate. Iste cosas Dr. Heimer debeva haber investigate.
Illos forma le base super le qual interlingua resta su
pretension al integritate ideologic e efficientia practic.

Nota del traductor:  Dr. Heimer ha confundite "parola
international" e "parola in un lingua artificial
universal". Numerose parolas de esperanto non es
"international" malgrado le facto que illos es facile e
regular de pronunciation. Un lingua cuje vocabulario es
balbutiamento a personas occidental, malgrado su clar e
regular pronunciation, require personas comenciar se al
initio pro apprender e usar lo, e on debe adherer se
solmente al parve communitate que lo usa pro derivar
beneficios de illo. Mais le pronunciationes de parolas
international differe a vices in differente linguas, e
solmente in le forma scribite es illes semper obviemente
similar a un prototypo commun a toto. Isto es le scopo
del citation de Prof. Martinet.

--
Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html