Car amicos,

Il me place multo que plure nove interessatos de interlingua
discute in INTERLNG. Specialemente pro illes io vole
presentar un articulo super le prototypos, que Martijn Dekker
(le vice secretario del UMI) ha scribite in 2008.

Salutationes
Piet Cleij


----- Original Message ----- 
From: "Martijn Dekker" <[log in to unmask]>
To: <[log in to unmask]>
Sent: Sunday, July 27, 2008 2:11 AM
Subject: [INTERLNG] Regularisation del prototypos (un discurso...)


> Car collisteros,
>
> Le participantes in gruppos de interlingua, specialmente novicios, retorna 
> frequentemente a discuter e questionar le formas de parolas in 
> interlingua. Tal discussiones me ha date le impression que le principios 
> fundamental del derviation del vocabulario de interlingua non es multo ben 
> comprendite.
>
> Pro isto, io vole discuter hic un del iste principios: le regularisation 
> del formas prototypic del parolas de interlingua. (Prepara vos: isto ha 
> devenite tote un discurso!)
>
> Nos totes sape que cata vocabulo de interlingua se basa in un singule 
> parola original (frequentemente, ma non exclusivemente, del latino o del 
> greco), e que le vocabulos assume formas prototypic.
>
> Le procedura general que IALA ha stipulate pro determinar iste prototypos 
> es:
>
> (A) colliger le formas que le parola original ha assumite in le linguas de 
> base (anglese, francese, espaniol, portugese, italiano, germano, russo);
>
> (B) reconstruer le disveloppamento etymologic del parola trans le 
> historia, a partir del forma original;
>
> (C) preservar in le prototypo solmente le characteristicas del original 
> que supervive in duo (2) o plus linguas de base.
>
> Iste procedura pro determinar le prototypos del parolas, le qual se 
> explica in terminos plus complexe in le introduction al IED, ha essite 
> appellate posteriormente le "regula de duo".
>
> Alora, como exercitio intellectual, io va tentar reconstruer, secundo iste 
> procedura, le prototypo del parola que in latino classic es "integrus". In 
> le linguas de base existe le sequente parolas que se disveloppava a partir 
> de "integrus":
>
> [en] entire (= whole)
> [fr] entier
> [es] entero
> [pt] entero
> [it] intero
>
> In germano e russo, un herede directe de "integrus" non existe, ergo nos 
> pote omitter iste duo linguas.
>
> Ben! Como se diveloppava iste formas a partir de "integrus", e quales es 
> le characteristicas de iste disveloppamento que se preserva in duo o plus 
> de liste linguas? Io tracia:
>
> (1) Le modification del "i" initial a un "e" es commun a en, fr, es, pt.
> Resultato intermediari: ENTEGRUS
>
> (2) Le perdita del "g" es commun a tote le quatro.
> Resultato intermediari: ENTERUS
>
> (3) Le modification del final "us" a "o" es commun a es, pt e it.
> Resultato intermediari: ENTERO
>
> (3a) Sed, attention, il ha un exception pro suffixos de adjectivos! Le "o" 
> final significa le genere masculin, e post que interlingua non ha genere 
> grammatic, nos lo "neutralisa" a un "e" final, secundo le modello del 
> adjectivos que in le linguas de base es invariabile, como "grande".
>
> Prototypo final: ENTERE.
>
> Alora, es "entere" interlingua? Absolutemente non! Le parola de 
> interlingua es: INTEGRE.
>
> Proque?
>
> Le explication se trova in un importante principio: le REGULARISATION! Le 
> parolas de interlingua non es purmente prototypic: illos es prototypos 
> regularisate.
>
> Regularisate, como?
>
> Como on repete frequentemente in le propaganda pro interlingua: "Non es 
> necessari inventar un lingua international; illo ja existe latentemente in 
> tote le linguas de Europa!"
>
> Iste existentia latente del lingua international se trova principalmente 
> in PAROLAS DERIVATE de parolas simple. Le parolas hereditate del latino 
> non se trova generalmente in formas simple, ma in derivatos de istes.
>
> Alora, que nos cerca, non solmente in le linguas de base ma in tote le 
> linguas europee, un del formas derivate de "integrus": le parola que 
> significa "qualitate de esser integre" (latino: "integritas").
>
> Un hora de recercas in internet (usante http://translate.google.com e 
> http://websters-online-dictionary.com/ ) me ha date le sequente 
> resultatos:
>
> ROMANIC
> [fr] entier; integrité
> [es] entero; integridad
> [pt] entero; integridade
> [it] intero; integrità
> [ca] enter; integritat
> [ro] întregi; integritate
>
> GERMANIC
> [en] entire; integrity
> [de] gesamt; Integrität
> [nl] geheel; integriteit
> [da,no,sv] hel; integritet
>
> SLAVIC
> [bg] ?; integritet (in scriptura cyrillic)
> [cz] ?; integrita
> [hr] cijeli; integriteta
> [pl] caly; integralnosci
> [...] ?
>
> Ben, iste parve recerca es multo incomplete e probabilemente ha errores, 
> ma suffice pro demonstrar que "INTEGR-", le radice del latino "integrus", 
> ha supervivite totalmente intacte in linguas de Europa integre!
>
> Tote iste linguas, includente le linguas romanic, ha imprestate le 
> derivato "integritas" directemente del latino classic, modificante nihil 
> que le suffixo.
>
> Pro multe vocabulos, le "regula de duo" suffice ben pro derivar un 
> prototypo de interlingua, ma non in casos como iste.
>
> Considerante le grande diffusion de iste derivatos con le mesme radice 
> uniforme, interlingua abandona le prototypo angloromanic ENTER- e opta pro 
> usar le radice classic e international, INTEGR-.
>
> Le principio de preferer tal parolas "latente" si illos es plus uniforme e 
> plus diffundite que le prototypos del linguas de base, resulta 
> automaticamente in un regularisation del vocabulario de interlingua.
>
> Nota ben que nulle lingua national europee deriva regularmente su forma 
> specific de "integritate" de su parola-radice. Solmente in interlingua, 
> integre => integritate es completemente regular!
>
> Es iste regularitate que permitte le derivation facile de nove parolas, 
> como le eminente Ingvar Stenström explica con grande claritate in su 
> articulo "Formation de parolas in Interlingua":
> http://www.interlingua.nu/paginas/parolas.htm
>
> Toto isto demonstra que interlingua non es simplemente un lingua 
> interromanic, ma es realmente le "latino moderne international e 
> simplificate".
>
> Pro concluder, un parve exercitio:
>
> Il ha multe altere parolas in Interlingua que abandona le "regula de duo" 
> proque existe radices plus international in derivatos. Un exemplo commun 
> es "tempore" (in loco de "tempo") a causa de "temporal", "temporari" e 
> "temporanee". Un altere exemplo es "altere" (in loco de "otre" o forsan 
> "autre"), a causa de "alterar", "alternative", etc. Esque vos sape trovar 
> plus?
>
> - Martijn, qui ha integremente finite su discurso :-)
>
> --
> Archivos e disabonar: http://listserv.icors.org/archives/INTERLNG.html
>
> 


--
Pro leger le archivos e pro modificar o cancellar le subscription:
http://listserv.icors.org/archives/interlng.html